Co to jest SSŻ?

SSŻ, czyli staw skroniowo-żuchwowy, to staw łączący dolną szczękę (żuchwę) z czaszką (kością skroniową). Są one połączone wieloma mięśniami i więzadłami, które funkcjonują harmonijnie wtedy, kiedy dolna szczęka jest w prawidłowej pozycji. Głowa kości żuchwy nazywana jest kłykciem i pasuje do wgłębienia w kości skroniowej, nazywanego dołem stawowym. W celu prawidłowego funkcjonowania stawu potrzebny jest jeszcze kawałek chrząstki zwany krążkiem stawowym. Działa on jak swojego rodzaju poduszka albo amortyzator pomiędzy dwiema kośćmi.

Jak wygląda normalny staw skroniowo-żuchwowy?

Normalny staw to sytuacja, kiedy dolna szczęka otwiera się i zamyka, a krążek pozostaje bez przerwy pomiędzy kłykciem i dołem stawowym. Kiedy SSŻ jest zdrowy, pacjent może szeroko otworzyć usta bez żadnego dyskomfortu i odgłosu.

Przy normalnym stawie skroniowo-żuchwowych pacjent jest w stanie włożyć między zęby trzy palce podczas maksymalnego otwarcia szczęk. Kiedy SSŻ funkcjonuje prawidłowo i krążek stawowy jest w odpowiedniej pozycji, mięśnie głowy, szyi i ramion funkcjonują relatywnie bez bólu.

Czym są zaburzenia SSŻ? 

O zaburzeniach SSŻ mówi się wtedy, kiedy stan stawu jest odmienny od normalnego.

Pozycja Twoich zębów może wpływać na pozycję stawów szczękowych. Każdy z nich, gdy funkcjonuje normalnie, sprawia, że kości nie kontaktują się ze sobą, ponieważ znajduje się między nimi cienki krążek chrzęstny. Ten krążek działa jak swego rodzaju poduszka i umożliwia gładką pracę stawu. Każdy krążek jest utrzymywany w jednym miejscu i prowadzony przez mięśnie i więzadła. Jeśli zgryz jest nieprawidłowy, tak jak w przypadkach, kiedy mamy do czynienia z problemami takimi jak: głęboki zgryz, dolna szczęka przesunięta za daleko do tyłu, wąska górna szczęka, stłoczone lub wychylone do przodu górne zęby, może spowodować zmianę pozycji żuchwy. Często zdarza się, że krążek jest wypchnięty do przodu, przez co dolna szczęka ma tendencję do powracania za bardzo do tyłu, a szczyt żuchwy nazywany kłykciem naciska na nerwy i naczynia krwionośne z tyłu stawu, powodując dyskomfort oraz ból.

Czasem krążek zabezpieczający (chrząstka) wypchnięty jest do przodu i nie służy już jako poduszka pomiędzy kłykciem (żuchwa) i dołem stawowym (czaszka). Tego typu zmiana prowadzić do sytuacji, gdy kłykieć trze o kostny dołek. Taka sytuacja może spowodować zaburzenie zwane osteoartritisem.

Symptomy wskazujące na przemieszczenie się krążka zabezpieczającego

Łagodne przemieszczenie powoduje klikanie lub pykanie w stawach żuchwy. Kiedy krążek jest przemieszczony, wywołuje różnorodne odgłosy wewnątrz stawów żuchwy, takie jak klikanie i pykanie. Pacjenci muszą zdawać sobie sprawę z tego, że jakiekolwiek odgłosy lub ból, pojawiające się podczas otwierania i zamykania szczęk, są objawem przemieszczenia się stawu. Zaleca się, by szukali pomocy tak szybko, jak tylko jest to możliwe, aby zapobiec pogorszeniu się zaburzenia stawu.

Większe przemieszczenie może być bardzo bolesne i spowodować nawet trwałe zniszczenie stawu. Niestabilny zgryz niekiedy powoduje zarówno przemieszczenie stawu, jak i napięcie oraz ból mięśni. Wiele objawów, których nie wiąże się z tzw. dysfunkcją czaszkowo-krzyżową, jest nią spowodowanych.

Objawy które powodować może dysfunkcja SSŻ to:

• bóle głowy,
• bóle szyi,
• dzwonienie w uszach,
• wypełnienie w uszach,
• ból za oczami,
• ból uszu,
• ból ramion,
• ból dołu pleców,
• zawroty głowy,
• zasłabnięcia,
• trudności w połykaniu,
• mrowienie w palcach i rękach. 

Najpopularniejsze przyczyny zaburzeń SSŻ 

Stawy skroniowo-żuchwowe są jednymi z najczęściej używanych stawów w naszym ciele, w związku z częstym i długotrwałym użyciem w trakcie żucia, mowy, śpiewu, ziewania itp. Dysfunkcja tego stawu oznacza, że dolna szczęka znajduje się w niewłaściwym miejscu względem górnej. Bardzo często powoduje to przemieszczenie krążka zabezpieczającego do przodu podczas przesuwania się żuchwy zbyt mocno do tyłu.

Powszechne przyczyny zaburzeń SSŻ to między innymi:

• usytuowanie dolnej szczęki zbyt daleko z tyłu,
• głęboki zgryz zębowy,
• zbyt przechylone do tyłu górne zęby,
• asymetria czaszkow-zgryzowa,
• wada postawy połączona z wiotkością wielostawową,
• brak tylnych zębów.

Rezultat: przemieszczenie krążka do przodu

• mięśnie niepozostające w równowadze,
• nawyki zgrzytania lub zaciskania zębów,
• zła postawa,
• uraz,
• wypadki samochodowe,
• uderzenie z tyłu,
• zabiegi usypiania w szpitalach,
• uraz głowy lub szczęki.

Staw skroniowo-żuchwowy wpływa na zdrowie ogólne w takim stopniu, jak żaden inny staw. Zawiera bardzo dużą liczbę nerwów i naczyń krwionośnych, które przekazują informacje o pozycji i stanie stawu na poziomie podświadomości. W momencie, gdy szczęka jest zamknięta, krążek, który nie ma czucia, działa jak amortyzator zapobiegający uciskowi nerwów i naczyń krwionośnych. Kiedy zaś nerwy i naczynia krwionośne są uciśnięte, to cała struktura jest wytrącona z równowagi, co negatywnie wpływa na nerwy, więzadła i mięśnie głowy, szyi i twarzy. Przemieszczony staw powoduje ból, dyskomfort i różne inne objawy, co negatywnie wpływa na zdrowie i komfort życia.

Normalny staw

Przesunięty staw wypchnął krążek do przodu

Przemieszczenie stawu. Leczenie przesuniętego do przodu krążka

Najlepszym sposobem leczenia u pacjentów z przemieszczoną szczęką wynikającą z ustawieniem żuchwy (kłykcia) za bardzo z tyłu byłoby noszenie szyny lub aparatu czynnościowego przesuwających żuchwę do przodu.

Mięśnie wytrącone z równowagi przez przesunięcie żuchwy

Mięśnie wytrącone z równowagi mogą być rezultatem zaciskania lub zgrzytania zębami. Jeżeli mięśnie są przepracowane lub mocno zmęczone w związku z nierównowagą strukturalną, to inne mięśnie muszą ją skompensować. Kompensacja ta powoduje dopasowanie się ciała, co wprowadza je w nieprawidłową postawę. Kompensacja jest stanem, kiedy ciało adaptuje się do stanu, który jest niezdrowy. Na początku ciało zaczyna doświadczać objawów na łagodnym poziomie – takich jak okazjonalne bóle głowy. Z czasem objawy zaczynają pojawiać się coraz częściej, aż do momentu, gdy pacjent czuje np. ból głowy codziennie.

Jeśli masz przesunięty krążek, nieprawidłową pozycję głowy lub postawę ciała, to skurczone mięśnie mogą powodować ból szyi, twarzy lub też głowy. Takie mięśniowe, napięciowe bóle głowy mogą być tak ostre, że czasami są mylone z migrenami. Niestety, pacjenci rzadko badani są w kierunku zaburzeń SSŻ, a leczenie "migreny" nie daje rezultatów.

Leczenie migrenowych bólów głowy najczęściej polega wyłącznie na przepisywaniu leków przeciwbólowych, takich jak Imitrex. Lek ten jest nieskuteczny w leczeniu zaburzeń związanych z przemieszczonymi stawami szczęk (dysfunkcji SSŻ). W przypadku zdiagnozowania tego typu zaburzeń pacjentom radzi się, aby stosując aparaty przesuwające dolną szczękę do przodu lub do leczenia nawyków – parafunkcji – spróbowali rozwiązać problem tak szybko, jak to tylko możliwe.

Spotyka się coraz więcej pacjentów, którzy przeżyli urazy biczowe  powstałe w wypadkach samochodowych i w konsekwencji mają przemieszczone jeden lub oba stawy skroniowo-żuchwowe w tym samym czasie, mimo że nie doświadczyli bezpośredniego urazu twarzy lub głowy o kierownicę, kolumnę drzwi, szybę czy inne części samochodu.

Uraz biczowy zdarza się najczęściej w sytuacjach, gdy głowa jest rzucona do tyłu i do przodu podczas jazdy samochodem, który zostaje uderzony z tyłu lub z boku. Wyczerpujące i rzetelne badania dokumentują dobrze fakt, że większość urazów typu fleksja – ekstensja (w tym uraz biczowy) pojawia się po tak zwanych „mniejszych urazach głowy”. Oznacza to, że niekoniecznie doznało się złamania lub bezpośredniego urazu głowy. Większość pacjentów donosi, że ich głowa w czasie wypadku po prostu została rzucona do tyłu i do przodu lub na boki. Ruch ten niszczy mięśnie i więzadła, które wspierają staw szczęki. Uszkodzenie owych mięśni i więzadeł może spowodować przemieszczenie się krążka ochronnego do przodu, co z kolei powoduje przemieszczenie stawu żuchwy po jednej lub obu stronach.

Zabiegi intubacyjne

Pacjenci, którzy poddawani są zabiegom chirurgicznym w znieczuleniu ogólnym, są najczęściej intubowani przez usta. Intubacja jest zabiegiem, podczas którego umieszcza się rurkę w dół gardła, aby otworzyć drogi oddechowe w trakcie wykonywania zabiegu chirurgicznego. Zdarzają się sytuacje, kiedy dochodzi do przemieszczenia żuchwy w związku z wymuszonym otwarciem ust i nadmiernym rozciągnięciem więzadeł i innych tkanek w celu włożenia rurki. Niektórzy pacjenci po zabiegu mogą odczuwać klikanie żuchwy, ograniczenie rozwarcia ust, ból twarzy i głowy. Pacjenci, u których wcześniej stwierdzono zaburzenia SSŻ, przed zabiegiem chirurgicznym powinni skonsultować z anestezjologiem, czy w ich przypadku możliwe jest intubowanie przez nos, by zapobiec dalszemu zniszczeniu stawu i otaczających go struktur.

Uraz głowy i żuchwy 

Poważne uderzenie w głowę lub żuchwę może spowodować przemieszczenie się krążka. Pacjenci mogą odczuwać między innymi opuchliznę, ograniczone rozwarcie ust czy klikanie w stawie. Osoby z silnym urazem powinny szukać pomocy natychmiast po urazie, aby uniknąć dalszego zniszczenia stawu.

Napoje i pokarmy zwiększające bóle głowy

Niejednokrotnie zdarza się, że pokarmy i napoje mogą powiększać siłę i częstotliwość pojawiania się bóli głowy. Najczęściej są to:

• alkohol,
• tytoń,
• kofeinowe: kawa, herbata, napoje i czekolada,
• wzmacniacz smaku M.S.G.,
• sztuczne słodziki np. aspartam,
• potrawy smażone w oleju roślinnym I tłuste potrawy,
• mleko i ser,
• orzechy,
• fasola,
• wieprzowina.

Co powodują zaburzenia SSŻ

Zaburzenia SSŻ są najczęściej kojarzone z przewlekłym bólem głowy. Mogą jednak powodować wiele innych problemów, wpływających negatywnie na jakość życia. Mowa tu m.in. o wadach rozwojowych, objawiających się zmianą kształtu twarzy. Co więcej, w czaszce pojawiają się trzaski i napięcia. Podczas jedzenia pacjent borykający się z zaburzeniami SSŻ może odczuwać dyskomfort. Niekiedy pojawia się on nawet w trakcie ziewania. Niektóre schorzenia towarzyszące temu problemowi skutkują zwiększeniem ryzyka zachorowania na depresję.

W niektórych przypadkach dochodzi również do przerostu mięśni. Wynika to zwłaszcza z nieprawidłowych nawyków, polegających na obgryzaniu paznokci czy gryzieniu twardych przedmiotów. Takie rozbudowanie mięśni skutkuje nadmiernym ścieraniem zębów oraz wystąpienia wad zgryzu. W naszym gabinecie znajdującym się w Legionowie zajmujemy się różnymi problemami z uzębieniem, także tymi dotyczącymi SSŻ.

W sytuacji, gdy pacjent zauważa u siebie podobne dolegliwości, dobrym pomysłem jest udanie się do dentysty. Specjalista przeprowadza oględziny, a w razie konieczności stosuje również metody obrazowe pozwalające na zapoznanie się ze stanem zdrowia danej osoby. Powszechnie w diagnostyce stosuje się także badania palpacyjne, wykonywane za pomocą zmysłów lekarza. Na tej podstawie specjalista może wydać diagnozę i zająć się planowaniem odpowiedniego sposobu leczenia konkretnego pacjenta.